"KSIĄŻKI ZA DARMO", czyli kilka słów o współpracach

Na temat współprac z wydawnictwami było powiedziane już wiele. Było narzekanie, chwalenie, zachwyty, zawody, ale wciąż wydaje mi się, że nie jest to temat skończony, a moje wrażenie wiąże się w licznymi pytaniami w tym temacie, na które napotykam.

CZYM JEST WSPÓŁPRACA Z WYDAWNICTWAMI?

Myślę, że współpracę można przyrównać do umowy zlecenia, gdzie obie strony mają wobec siebie obowiązki. Bloger zobowiązany jest przede wszystkim do zrecenzowania książki, a wydawnictwo ma mu to umożliwić- na przykład przez wysyłanie mu egzemplarza recenzenckiego (przedpremierowego/ prebooka). Ale o czym nie zależy zapominać pod żadnym pozorem- nikt nie wysyła Wam książek za darmo. Żyjemy w czasach gdzie nic nie jest za darmo. To, że przeczytacie książkę, zrobicie jej zdjęcia, napiszecie recenzję jest Waszą pracą, której musicie poświęcić swój cenny czas. Więc proszę, nie mówcie, że współpraca jest fajna, "bo książki za darmo".

JAK ZACZĄĆ WSPÓŁPRACĘ?

Są dwie drogi. Możecie napisać maila do wydawnictwa z propozycją współpracy lub czekać na zauważenie i na to, aż wydawnictwo samo się do Was odezwie. W pierwszym przypadku istotną rolę odgrywa konstrukcja maila. Nie powinien on przybierać ani formy "mam bloga i chcę z Wami współpracować" (nikogo to nie obchodzi) ani być wypracowaniem na temat jak wspaniale piszecie 

i jak bardzo Wam zależy na współpracy (nikomu nie chce się tego czytać). Taka wiadomość do wydawnictwa powinna być "krótka, zwięzła i na temat" - przedstaw się ("nazywam się XYZ"), napisz o tym co robisz ("prowadzę bloga i Instagrama"), wspomnij o statystykach -niektóre wydawnictwa tego wymagają ("mam 100 obserwatorów na blogu i 200 na Instagramie"), napisz jaki jest cel Twojego maila ("chciałabym podjąć z Państwem współpracę") i jaka książka Cię interesuje (napisanie "chciał/abym z Państwem współpracować" to trochę za mało, sprawdź nowości, zapowiedzi i wybierz coś dla siebie). Wyślij linki do swoich social mediów, pożegnaj się i podpisz. 

U mnie taka metoda się sprawdza i zazwyczaj dostaje odpowiedzi. Jak szybko? Są wydawnictwa, które potrafią odpisać już na drugi dzień, a na odpowiedź innych trzeba czekać nawet około tygodnia.

A skąd wytrzasnąć maila do wydawnictw? Najczęściej mają je napisane na swoich stronach z określeniem, że jest to mail do osoby zajmującej się współpracami/ blogerami. A co jeśli nie ma? Najlepiej znaleźć kogoś, kto już z danym wydawcą współpracuje (pamiętajcie- taka osoba nie ma obowiązku Wam tego maila udostępnić) i poprosić o dane kontaktowe.

NA CZYM POLEGA?

Zazwyczaj ma to taki schemat (lub powinno mieć)- dostajecie od wydawnictwa książkę (na którą się umówiliście). Jeśli jest to książka już po premierze to zazwyczaj jest to egzemplarz finalny (czyli taki, który możecie kupić w księgarniach). Natomiast, gdy Waszym zadaniem jest przeczytanie książki przed premierą, to powinniście dostać zarówno egzemplarz przedpremierowy, a po wykonaniu Waszej pracy- finalny. Jest to kwestia sporna, wiele zależy od tego jak dogadacie się w konkretnym wydawnictwem. W niektórych jest to "wpisane we współpracę", że taki egzemplarz będzie, w innych o egzemplarz finalny musicie się prosić (i nie zawsze przyniesie to pożądany skutek). Ja jednak uważam, że za pracę powinno się dostawać wynagrodzenie, którym jest książka. Prebook jest tylko narzędziem do wykonania Waszej pracy i absolutnie nie przemawiają do mnie argumenty, że "wersja przedpremierowa nie różni się znacznie od wersji finalnej". 

Dodatkowo, współpraca może być albo "długoterminowa", czyli możecie napisać do wydawnictwa co Was interesuje, a oni będą wysyłać Wam maile z zapowiedziami, albo obejmować tylko jeden tytuł (co nie znaczy, że nie dostaniecie już nigdy od nich propozycji).

Często wydawnictwa w mailu piszą swoje wymagania dotyczące terminu i tego gdzie zamieścić recenzję (na swoim blogu, lubimy czytać, stronie empiku- jednak nie wszystkie wydawnictwa tego wymagają, niektórym wystarczy tylko blog).

Update: Po napisaniu recenzji wyślijcie jej link do wydawnictwa! Inaczej nie dowiedzą się, że wykonałeś swoją część pracy!

DO KOGO NAPISAĆ?

To wszystko zależy tylko i wyłącznie od tego jakie masz preferencje czytelnicze. Moje pierwsze współprace to Jaguar, Literackie i Kobiece. Są wydawnictwa, które wymagają więcej i są dla tych "bardziej zaawansowanych"- takie opinie słyszy się o wydawnictwie Filia i Albatros. Myślę, że jeśli współpraca z danym wydawnictwem Cię interesuję, to po prostu napisz. Najgorsze co może się stać to odmowa. A to serio nic strasznego.

EGZEMPLARZ RECENZENCKI, A FINALNY

Jakie są różnice? Najczęściej prebooki są jeszcze przed ostateczną korektą i występują w nich błędy (literówki, czasem też interpunkcyjne czy nawet ortograficzne). W 99% są one znacznie gorsze jakościowo- drukowane na gorszym papierze, bez grzbietu (to znaczy- grzbiet jest, ale na przykład ma tylko jeden kolor, brak tytułu), w miękkiej okładce, a gdy w książce pojawiają się zdjęcia lub rysunki to są one czarno-białe. Po prostu widać, że jest to coś, co nie nadaje się do sprzedaży. W niektórych wydawnictwach różnice są niewielkie, bo mogą polegać na napisie "egzemplarz do recenzji". Są również wydawnictwa, które podchodzą do blogerów jak do oszustów i każdą kartkę "zdobi" napis "egzemplarz recenzencki/ bezpłatny" i powiem Wam szczerze, że nie zrecenzowałabym takiej książki, bo to męczarnia czytać coś takiego. Może zdarzyć się też sytuacja, gdzie zostanie zaproponowany Wam pdf danej pozycji.

ILE MAM CZASU NA PRZECZYTANIE?

To zależy. Niektóre wydawnictwa przewidują "bezterminowość", czyli czytacie kiedy macie czas. Jeśli dostajecie egzemplarz przed premierą to zazwyczaj wydawnictwa wymagają żeby recenzja pojawiła się:

1) przed premierą 

a) w konkretnym dniu (np. 26 lipca)

b) w danym okresie czasu (np. od 25-29 lipca)

2) "w okolicach premiery" (co należy rozumieć jako "chwilę przed" lub "chwilę po")

Gdy książka miała już swoją premierę to często wydawnictwa wprost określają, że chciałyby żeby Wasza opinia pojawiła się w ciągu dwóch/ trzech tygodni od jej otrzymania. Jednak pamiętajcie, że w wydawnictwie też pracują ludzie, nie jest to jakiś mityczny twór i można się z nimi dogadać.


CZY ZARABIASZ NA RECENZJACH?

Nie. Dotychczas miałam tylko współpracę barterowe, czyli recenzja w zamian za książkę. Ale są blogerzy, którzy na współpracy zarabiają. 

CO JAK KSIĄŻKA MI SIĘ NIE PODOBA?

Piszesz jej szczerą opinię. Jeszcze nie spotkałam się z sytuacją żeby wydawnictwo zerwało z kimś współpracę z powodu negatywnej opinii. Należy zadać sobie pytanie- po co to robię? Żeby zadowolić wydawnictwa czy żeby zebrać grono czytelników, którzy mi ufają i raczej nie zawodzą się na moich poleceniach? Myślę, że drugi powód jest tym właściwym. 

Miałam raz sytuację, kiedy wydawnictwo (tylko jedno miało takie wymaganie) wprost napisało mi, że jeśli dana książka mi się nie spodoba, to mam nie publikować jej recenzji (akurat tu nie było problemu, bo moja opinia była pozytywna). Zapomniało chyba, że negatywne opinie często kuszą bardziej niż pozytywne.

CO JEŚLI DOSTANĘ PROPOZYCJĘ ZRECENZOWANIA KSIĄŻKI, KTÓRA MNIE NIE INTERESUJE?

Nie męcz się i odmów. Jeśli nie lubisz tego autora, nie podoba Ci się okładka, nie interesuje Cię opis- to nie olewaj wydawnictwa. Po prostu napisz im szczerze, że nie jesteś zainteresowany tą pozycją. Ja też tak robię. Gdyby tak nie było, to miesięcznie dostawałabym powyżej 10 książek do recenzji. 

Pamiętaj też o tym żeby nie zaciągać zobowiązań, którym nie możesz podołać. Odmów lub wyjaśnij sytuację pisząc, że "książka Cię interesuje i chętnie ją zrecenzujesz, ale nie masz czasu i recenzja będzie mogła się pojawić dopiero wtedy i wtedy".  

KSIĄŻKI- NIESPODZIANKI 

Temat sporny, ale raczej przeważa opinia, że jeśli nie umawialiście się z wydawnictwem na recenzję danej pozycji, to nie musicie jej recenzować. Czasem jednak wydawcy sądzą coś innego i mogą upomnieć się o recenzję. Ale pamiętajcie- gdy coś nie było wcześniej ustalone, to nie macie obowiązku pisać o danej pozycji. Miałam kilka sytuacji, gdy dostałam takie niespodzianki, ale jeszcze nie miałam okazji (i raczej nie będę mieć), aby je przeczytać i zrecenzować.

NA CO ZWRACAJĄ UWAGĘ WYDAWNICTWA?

Najczęściej- na statystyki. Ja zaczęłam współpracę, gdy dopiero zaczynałam bloga, a na Instagramie miałam 1000 obserwatorów. Czy dostawałam odpowiedzi odmowne? Tak, bo "za krótko prowadzę bloga", "mam za mało obserwatorów". Jednak dostanie odpowiedzi negatywnej jest lepsza niż zupełny brak odpowiedzi (co też się zdarza). Nie dostałam jednak nigdy odpowiedzi z odmową ze względu na jakość moich postów. Myślę, że nie jest to spowodowane znakomitością moich recenzji (bo tak nie jest), ale raczej tym, że większość wydawnictw nie czyta wnikliwie naszych recenzji.

Często wydawnictwa odnajdują blogerów przez Instagram, gdzie patrzą na Wasze zasięgi, a także jakość zdjęć.

SPRZEDAŻ KSIĄŻEK OD WYDAWNICTW

Jeśli chodzi o egzemplarze recenzyjne to jest na nich najczęściej napis "egzemplarz nie do sprzedaży". Takiej książki bym nie sprzedała, bo 1) często są w nich jeszcze małe błędy, a 2) są w stanie agonalnym po przeczytaniu.  Nie wiem jak prawnie wygląda taka sytuacja, ale wydaje mi się, że ten napis to bardziej informacja dla kupującego, że nie kupuje "pełnowymiarowego" egzemplarza. Czy ze sprzedaży takiej książki są konsekwencje prawne? Nie mam pojęcia, być może wydawnictwa mają taki zapis w swoich regulaminach.

Natomiast jeśli chodzi o egzemplarze oficjalne, to nie widzę nic złego w ich sprzedaży, w końcu jest to nasze wynagrodzenie za pracę, więc powinno być traktowane jak pensja, którą możemy przeznaczyć na co nam się podoba.

JAKIE JA MAM PODEJŚCIE?

U mnie podejście do współprac przeszło długą drogę i bardzo się zmieniło. Od skakania pod sufit i biegania do mamy z każdym otrzymanym mailem, po stan teraźniejszy, w którym wolę czytać swoje książki i Wam o nich opowiadać "bez przymusu". Nie zrozumcie mnie źle, nie chodzi mi o to, że książki od wydawnictw czytałam z obowiązku, ale jednak gdy macie wyznaczony termin, macie napisać recenzję i zrobić zdjęcia to czasami odbiera Wam to odrobinę przyjemności z lektury. Tak jak pisałam wcześniej, zaczęłam współpracę w sierpniu tamtego roku, mając 1000 obserwatorów na Instagramie. Zaczęłam współpracę z wydawnictwem Literackim, Jaguarem, Kobiecym, YA, Otwartym, Lirą i Znakiem (chociaż pewnie o czymś zapomniałam). Póki trwały wakacje i miałam dużo czasu, to aktywne prowadzenie bloga nie stanowiło problemu. Jednak nadszedł październik i objawiło się moje niepohamowanie- miałam prawie 10 książek do zrecenzowania "na już" i to skutecznie obrzydziło mi na pewien moment współpracę. Teraz przez mój ograniczony czas egzemplarze recenzenckie to u mnie rzadkość. Aktualnie współpracuję z księgarnią Tak Czytam i wydawnictwem Sonia Draga (jeśli chodzi o bardziej "aktywną" współpracę, poza tym coś jeszcze by się znalazło), z którym to współpraca jest jedną z najprzyjemniejszych i bardziej profesjonalnych (kontakt mailowy pierwsza klasa, mogę się pytać o szczegóły do woli, a wiem, że nie zostanę zlekceważona, dodatkowo książki przychodzą w ekspresowym tempie). 

Pamiętajcie, że nie jesteście organizacją charytatywną i pisząc swoje opinie poświęcacie swój czas i robicie ogromną reklamę dla wydawnictwa. Nie dajcie się wykorzystywać i nie bójcie się upomnieć się o to, co Wam się należy. Jeśli nie odpowiadają Wam warunki współpracy- napiszcie o tym do osoby, z którą prowadzicie korespondencję lub po prostu ją zakończcie. Najlepiej wszystkie szczegóły (takie jak otrzymanie egzemplarza finalnego) uzgodnić przed, tak abyście nie byli później rozczarowani.

Wszystko należy robić z głową. Nie bierzcie książek na siłę tylko po to, żeby nie musieć odmawiać wydawcy. Czytajcie to, co Was interesuje, a jeśli okaże się jednak, że dana lektura nie przypadła Wam do gustu, to napiszcie jej szczerą recenzję. Szanujcie siebie i swój czas, a współpraca z wydawnictwami będzie dla Was przyjemnością.